pogrom
Pogrom; dinsel, etnik veya siyasi nedenlerle bir gruba karşı yapılan şiddet hareketleridir. Bu şiddet hareketleri genellikle evleri, işyerlerini veya ibadet yerlerini tahrip etmek, insanları dövmek, yaralamak, tecavüz etmek veya öldürmekten oluşur.
Bu deyim ilk olarak tarihin çeşitli dönemlerinde Yahudilere karşı yapılan şiddet hareketlerini tanımlamak için kullanılmış, sonra da anlamı diğer gruplara karşı yapılan benzer şiddet olaylarını kapsayacak şekilde genişletilmiştir.
Pogrom kelimesinin aslı Rusçadır (погром), fakat Rusçadaki anlamı daha geneldir. Rusçada her türlü toplu şiddet olaylarına pogrom denir. Kelime büyük ihtimalle bir Yahudi dili olan Yidiş yoluyla batı dillerine ve Türkçeye girmiştir.
M.Ö. 167 yılında Yahudilerle Yunanlar arasındaki Makabi ayaklanması tarihte kayda geçmiş ilk pogromlardan biridir. Haçlı Seferleri sırasında Avrupa'da yaşayan Yahudilere karşı birçok pogramlar yapılmıştır: 1096 yılında Fransa ve Almanya'da, 1189–1190 yıllarında İngiltere'deki (Londra ve York) pogromlar buna örnektir. 1543 yılında Protestan reformcu Martin Luther Von den Jüden und iren Lügen (Yahudiler ve Yalanları) adlı bir kitap yazmış, kitleleri Yahudilere karşı şiddete teşvik etmiştir. 19. ve 20. yüzyılda Rusya'da Yahudilere karşı birçok pogromlar yapılmış, o yüzden 1880 ve 1914 yılları arasında 2 milyon civarında Yahudi Rusya İmparatorluğu'ndan kaçmak zorunda kalmıştır. 1931 yılında Selanik'teki Yahudilere karşı Yunanlar tarafından bir pogrom yapılmıştır. 1938 yılında Almanya'daki Yahudi Soykırımı'nın başlangıcı sayılan Kristal Gece olayı pogromlara bir örnektir. İstanbul'da Rumlara karşı yapılan 6-7 Eylül Olayları da pogrom tanımına uymaktadır.
Soğuk Savaş'ın bitmesinden sonra çeşitli Doğu Bloku ülkelerinde gerçekleşen Sumgayıt Pogromu gibi şiddet olayları yakın tarihteki pogromlara örnek sayılabilir.
Tarihteki bazı pogromlar
Trakya Pogromu
Kristal Gece
İstanbul Pogromu (6-7 Eylül Olayları)
Bakü Katliamı
Kirovabad Pogromu
Sumgayıt Pogromu
Hocalı Katliamı
- Hilmi Ziya Ülken Dün
- Nigel Hayes-Davis 31 Mayıs
- Yunus Aykın 30 Mayıs
- Sezai Türkeş 29 Mayıs
- Aslan Yürekli Richard 28 Mayıs
- Fethi Aslan 27 Mayıs
- Dilek Budak 26 Mayıs
- Ömer Üründül 452
- Necef Uğurlu 332
- Ahmet Uğurlu 246
- Öykü Çelik 237
- Mustafa Uğurlu 207
- Ali Poyrazoğlu 197
- Orhan Ayhan 192
- Azra Kohen 167
- Emre Kocadağ 138
- Rüçhan Çamay 123
- Murat Birsel 121
- Turgut Aydın 120
- Harika Avcı 103
- Seyyal Taner 102
- Ajda Pekkan 101
- Ömer Üründül 452
- Emel Göksu 72
- Orhan Ayhan 192
- Lenny Kravitz 77
- Eren Eğilmez 71
- Ali Poyrazoğlu 197
- Ümit Altıntaş 61
- Nurgül Yeşilçay 72
- Rüçhan Çamay 123
- Yurdaer Doğulu 54